Türk Bilim İnsanı Prof. Dr. Derya Forgetz ve bir grup genç ‘Yerli’ Transformers Sağlık Robotu Projesi’ni hayata geçirdi. Optimus adını verdikleri ‘Yardımcı Hemşire Sağlık Robotu’ hakkında Prof. Dr. Derya Unutuyor Bilim ve Sağlık Haber Ajansı’nın (BSHA) sorularını yanıtladı.
ABD’de Jackson Laboratuvar Enstitüsü’nde misyoner olan Prof. Dr. Unutmayın, Türkiye’de bir ilke imza atarak ülkenin ilk Start-up Robot Projesi hayata geçirildi. Bilim İnsanı Unutuyor BSHA’ya Ulaşıldı Yapay zeka teknolojisindeki gelişmelerin hayallerin ötesine yolculuk için kapı araladığını belirterek, dünyada yapay zeka üzerine yapılan çalışmaların ağırlaştığını ve 5-10 yıl sonra robotları yaşam alanlarında sıkça göreceğimizi söyledi. Yapay zeka teknolojisi, tüm dünyanın üzerinde çalıştığı, önümüzdeki yıllarda adını sıkça duyacağımız bir alan ve ortaya çıkan projeler, artık bunun böyle olup olmadığını merak ettirecek. Robotik cerrahiye aşina olduğumuz ve artık uzaydaki bir astronotun bile ameliyat edilebildiği bir dönemdeyiz. Türk bilim insanları da yapay zeka çalışmalarıyla dönemin ruhunu yakalıyor.
‘Yerli’ Transformers Asistan Tıbbi Robotu
Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan ve Connecticut’taki Jackson Laboratuvar Enstitüsü’nde görev yapan bilim insanı İmmünoloji Uzmanı, kanser araştırmaları üzerine yaptığı çalışmalarla adından söz ettiriyor. Dr. Derya Forgetz, Optimus isimli yerli ve milli yardımcı hemşire robot projesi geliştirdi. BSHA’nın sağlık departmanında kullanılabilecek prototip robotla ilgili sorularını yanıtlayan Prof. sosyal bir robot olduğu, görebildiği, yürüyebildiği, işitebildiği, önündeki nesneyi tanıyabildiği ve komutları yerine getirebildiği şu anki prototip haliyle. Üretim maliyeti hakkında net bir bilgi vermeyen Prof. Forgetmez, ürettikleri robotun dünyadaki muadillerinin 50 bin dolar civarında olduğunu, Optimus’un ülkemizde yerli ve milli olarak üretileceği için maliyet konusunda emin olduklarını vurguladı. bu anlamda Çin ile bile rekabet edebilecek konuma gelecekler.
BSHA: Şu anda etrafımızda Optimus olması sizin bilimkurgu tutkunuz. Bilim Kurgu Tutkunuzdan bahseder misiniz?
D:S: Çok küçük yaşlardan beri bilim kurgu hayranıyım. Hayatımı çok etkileyen sinemaların başında Star Trek sineması gelir. Bilimkurguya ve Star Trek sinemasına olan ilgimle ilk defa insanlığın düşünüp yapabileceği bir şey olmadığı kanaati yerleşti. Birkaç yıl sonra bilgisayarlar ortaya çıkmaya başladı. Ve ben de çok merak ettim. Türkiye’de ilk kez bilgisayar kullananlardan biriyim diyebilirim. Bilgisayarlardan sonra yapay zekaya ilgi duymaya başladım. Yaklaşık 30 yıldır yapay zekayı takip ediyorum. Daha sonra Star Wars, Battlestar Galactica ve diğer filmlerde robotların hayatımızda ne kadar etkili olabileceğini görmeye başladık. Son yıllarda yapay zeka alanında inanılmaz bir ilerleme var. Robot teknolojisi de çok gelişmeye başladı. Robotlar hayatımıza girdi. İnsanlığa çok değerli bir katkı olacağını düşündük. Bu projeye Türkiye’de başlamanın çılgınca bir fikir olacağını düşündük ve kendim de doktor olduğum için sağlık alanında faydalı olacak bir robot yapmayı düşündüm. Tasarladığımız robotlar başlangıçta hastanelerde hemşire ve hastalara yardımcı robotlar olarak tasarlandı. Aşağıdaki versiyonları sosyal robot diyebileceğimiz, konutlarda kullanılabilen, yaşlı ve demans hastalarına bakabilen, onlarla iletişim kurabilen robotlar olarak düşünüyoruz. Biz ilde başladığımızda bu proje biraz çılgıncaydı ama çılgınlık yapılmadan hiçbir şey yapılamaz.
BSHA: Optimus’u biraz tanıyabilir miyiz?
DU: Optimus, bir hemşirenin ‘ilacı almaya gel’ komutunu yerine getirebilen, bir sorun olduğunda sağdan sola geçebilen bir robot. Geliştirdiğimiz özel bir program ile haritalama sayesinde odayı bulup içeri girebiliyor. geliştirmeye devam ediyoruz. Zekası artacaktır. Prototip haliyle artık hastanelerde hemşirelere yardımcı olabilecek düzeyde. Yazılımını geliştirdiğimiz kol ile ileride nesneleri tutabilecek, hastaya uzatabilecek, tansiyon ölçebilecek ve hatta iğne yapabilecek. İlk denemelerimizi İstanbul Acı Badem Hastanesi’nde yaptık.
BSHA: Acıbadem Hastanesi’nde denediğinizde robotla ilk tanıştığınızda sağlık çalışanlarının tepkisi ne oldu?
DU: Çok değerli bir soru. Ocak ayında İstanbul Acıbadem Hastanesi’nde ilk denememizi gerçekleştirdik. Amacımız tepkileri ölçmekti. Önümüzdeki ay yeni denemelere başlayacağız. İlk deneyimizde daha fazla sağlık çalışanının yansımalarını ve ilgilerini ölçmeye çalıştık. Robotumuz hastalarla da temas halindeydi ama daha çok sağlık çalışanları için bir denemeydi. Hemşirelerden ve diğer çalışanlardan aldığımız tepkiler çok olumlu ve heyecan vericiydi. Çok güzellerinin yanına gitti, hastalara biraz şaşkınlıkla bakıyorlardı. Önümüzdeki aylarda yatan hastaların tepkilerini ölçmek için bir saha çalışması yapacağız. Acı Badem Hastanesi sahibi Mehmet Ali Aydınlar girişimimizi destekliyor, bu konulara çok açık, vizyoner biri. Bir sonraki denememizi Ataşehir’deki Acıbadem Hastanesi’nde gerçekleştireceğiz. Tabii ki denemelerimiz tüm hastanelere açık olacak. Bu denemeler, şu anda üzerinde çalıştığım robot psikolojisi üzerine bir makaleye de fayda sağlıyor. Robot psikolojisi dediğimde robotlara karşı insan psikolojisi üzerine bir araştırma yapma fırsatı buluyorum. Dünya çapında bilinen Chat GPT’ye – OpenAI tarafından geliştirilen, hem denetimli hem de yardımlı öğrenme teknikleriyle ince ayarlı büyük bir dil modeli olan Chatbot’u uyumlu hale getirmeye çalışıyoruz. Hatta hastalığı teşhis edebilir. Yapay zeka çalışmalarımız devam ediyor.
Bir gün kendimizi robotlara alışmış bulacağız.
BSHA: Optimus hastanelerde hangi birimlerde kullanıma uygun olacak?
DU: İlk aşamada elbette servislerde kullanıma uygun olacaktır. Çok fazla deney gerekiyor, robotlar hata yapmamalı. Ve insanlar ellerinin altında koşuşturan bir robota alışmak zorunda. Yapay zeka da çok hızlı gelişiyor. Bir gün kendimizi robotlara alışmış bulacağız. Optimus, hemşireye yardım eden bir robottur. 7 gün 24 saat kesintisiz çalışabilirler. Hastaları sık sık denetleyebilirler. İhtiyaçlarını getirebilirler. Konuların bir kısmı bilim kurgu tadında olsa da ilerleyen yıllarda çok daha gelişecek. görmek için yaşayacağız.
Optimus Yaşlı Bakımını da Yapabilir
BSHA: Sosyal robot nedir, bu konuda biraz bilgi verebilir misiniz?
DU: Şu anda günlük hayatımızda bu tür robotlara inanılmaz bir ihtiyaç var. Yaşlı nüfusunun her geçen gün arttığı dünyada ve Türkiye’de yaşlı bakımı konusu da oldukça değerlidir. Evde hastaların takibi, demans hastalarının bakımı ve denetimi için aktif robotlar da olacak. Toplum yaşlanıyor. Yaşlılara bakacak insan sayısı giderek azalıyor. Ayrıca bazı branşlarda sıkıcı işleri yapacak kimse yok, bu robotlar sadece sağlık sektöründe değil otellerde de kullanılabiliyor. Şu anda tanıttığımız prototip Optimus, çeşitli görevler yapıyor. Örneğin; Büyük aletleri taşıyabilir ve çekebilir. Onun bir kamerası var. Konuşabilen çok daha işlevsel bir robot. Kronik hastalıkları olanlara yardımcı olabilecek bir robot.
Çocuk Hizmetlerine Özel Robotlar Geliştiriyoruz
BSHA: Hastanede çocuklar robotlara nasıl ilgi duymaya başladı?
DU: Evet çocukların ilgisi çok hoştu. Çocuk servisinde de kısa bir deneme yaptık. Çocuklarla çok güzel geçti, çocuk servislerine özel robot çalışmamız olacak. Şu anda bitmedi ama birkaç hafta içinde tamamlanacak. Daha fazla çocuğun bağlantı kurabileceği daha küçük, daha kolay bir robot olarak tasarladık.
BSHA: Proje grubu ve destekçileri kimlerdir?
DU: Optimus üzerinde çalışmaya 1 yıl önce başladık. Robotun beyin kısmını oluşturan yazılım, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Robot Ekibi ve farklı üniversitelerde okuyan genç mezunlar tarafından yazıldı. KODMED bir Ar-Ge merkezidir. Robotun gövdesini oluşturan donanım denilen parçaları ve içindeki parçaları tamamen tasarladık. 3D yazıcılar ile ürettik. Tamamen kendi imkanlarımız ile belli bir noktaya geldik. Optimus Robot Projesi’ne destek verenler; Şu an Deniz Ticaret Odası Başkan Yardımcısı olan lise arkadaşlarım Recep Düzgit ve Reklamveren Ögeday Karahan ile KODMED adında bir start-up şirketi kurduk. Projemizin yerli ve milli olmasına özen gösteriyoruz. Nobel İlaç Şirketi sahibi Hasan Ulusoy ve Acıbadem Hastaneleri sahibi Mehmet Ali Aydınlar da maddi destekte bulundu.
BSHA: Türkiye yapay zeka alanına biraz yabancı, 7/24 çalışabilen robot patronların bulamadığı bir şey. Sizce insanların iş gücünü engelleyen bir unsur olarak görülüp tepki alacak mı?
DU: Herhangi bir teknolojik gelişme tepki alır. Teknolojinin hem iyi hem de kötü yanları vardır. Bilgisayar teknolojisi internet hayatımızı ne kadar olumlu etkilediyse de olumsuz etkileri de olmuştur. Teknoloji geliştikçe bu düzenlemelerin ortaya çıkacağını düşünüyorum. Bir yerlerde öncü olarak ilerliyoruz. Bunlar bir hemşirenin yerini alacak robotlar değil, onları tamamlayacak robotlar. Gece yarısına kadar muhtemelen iki insana değil bir insana ihtiyaç olacak. Bilgisayar sistemleri programlandıktan ve ayarlandıktan sonra, hata yapma olasılığı hızla ortaya çıkar. Bunu kendi kendine giden arabalarda da gördük. Bu inanç geliştikçe kurumlardan talep de artacaktır. Hastaneye robotla gitmenin veya çalışmanın daha güvenilir olacağını düşünüyoruz. Heyecanlı günler bizi bekliyor.
BSHA: Yıl sonunda üretime başlayacak olan Optimus robotunun kaç adet üretilmesi bekleniyor, maliyet bilgisi alabilir miyiz?
DU: Şu anda bu konularda bir şey söylemek çok doğru olmaz. Robot çalışmalarımıza başladığımızda 2024-2025’te mutlaka bir noktaya geleceğimizi düşündük. Şimdi bulunduğumuz yere gelmeyi planladık. Beklediğimizden daha hızlı hareket ettik. Önümüzdeki dönemde üretimle ilgili çeşitli görüşmelerimiz olacak.
BSHA: Üretim nerede gerçekleşecek?
DU: Şimdi bu konuda bir yer ismi veremem ama üretim kesinlikle Türkiye’de olacak.
BSHA: Çok değerli bir bilimsel çalışmaya imza atarken devlet desteği ve teşvik için başvurdunuz mu?
D:S: Herhangi bir teşvik almadık ve böyle bir uygulamamız da yok. Bir şey bulmak istedim, riskli bir projeydi. TÜBİTAK ile görüşmelerimiz oldu. Yakın zamanda orada da projeler sunmayı planlıyoruz. Neyse ki takviye verecek vizyon sahibi arkadaşlarımız oldu. Üretim sürecine geçtiğimizde ise devlet desteği çok değerli olacak. Üretim maliyetlerini tek başımıza karşılamamız mümkün değil. Burada beni en çok sevindiren şey, Türkiye’de hayalim olan robot projemi gerçekleştirebiliyor olmam ve yapay zeka alanında oluşturulabilecek ekosisteme bir desteğimizin olması. Geleceği olan bir iş, gelecekte ülkemizde bir robot sektörü oluşacak. Bu kaçınılmazdır. Bu projeyle muhtemelen başkalarını heyecanlandıracağız, herkes başarılı olamıyor ama start-up kültürü çok riskli bir şey.
BSHA: Türkiye robot üretiminin yapılacağı altyapı, beyin ve insan gücüne sahip bir ülke diyebilir miyiz?
DU: Elbette. Optimus robotumuzun prototipinin yüzde 90’ını bir atölyede kendimiz yaptık, 3D yazıcılardan devrelere ve teslimata kadar her şeyi kendimiz yaptık. Motorları dışarıdan yeni aldık. Bunu Türkiye’de yapmak kesinlikle mümkün.
Çin ile Maliyette Rekabet Edebiliriz
BSHA: Peki robotun fiyatı ne olacak diye sorsam?
DU: Maliyet konusunda şu an bir şey söyleyemem ama şunu söyleyebilirim. Biz bu işe ilk başladığımızda hep bu iddia öne sürüldü. ‘Maliyetleri çok yüksek olur, bu tür robotlar dünyada 20-30-50 bin dolara satılıyor. ‘Kimse alamaz’ dediler. Onların altında kalabileceğimizi ve rekabetçi olabileceğimizi düşünüyoruz. Birçok şeyi kendi tasarladığımız ve Türkiye’de ürettiğimiz yerli ve milli bir proje olduğumuz için maliyet konusunda kendimize güveniyoruz. Maliyet açısından muhtemelen Çin ile rekabet bile edebiliriz. Ancak şu an bir rakam veremiyoruz. Farklı modeller de yapacağız. Konutlarda, hastanelerde, otellerde olabilecek modeller. Ancak dünyadaki muadillerine göre daha ucuza geleceğini söyleyebiliriz.
Elon Musk Bizden Aldattı
BSHA: Optimus adıyla ilgili dikkat çekici bir açıklamanız var. Elon Musk’ın bizi aldattığını mı söylediniz?
DU: Robotu tasarlamaya başlayalı bir yıldan fazla oldu ve robotumuza bir kod isim vermek istedik. Yine bilimkurguya olan sevgimden dolayı Transformers film serisi var, orada Optimus adında bir robot var. Bu robota Optimus adını vermeye karar verdik ve başladık. Geçen sene eylül veya ekimde yanılmıyorsam Elon Musk da bir robot üzerinde çalışıyordu. Robotunun adını da Optimus olarak duyurdu. Orada bir referans yaptım. Çok tatlı bir tesadüf oldu. Tabii bu kod isim üretime geçtikten sonra farklı model isimleri de verilecek. Elon Musk’ın bile bu ismi tercih ettiği popüler bir isim.
BSHA: Yapay zeka projeleri konusunda gençlere önerileriniz neler olur?
DU: Yapay zekaya ilgi duyanlar için sosyal medyada da paylaşıyorum. Projemizde görev yapan çalışma arkadaşlarımızın tamamı genç arkadaşlardır. Yapay zeka konusu çok değerli bir bahis çünkü önümüzdeki yıllarda şu anda var olan mesleklerin yüzde 99’u 10-20 yıl sonra olmayacak. Çünkü yapay zeka ve robotlar hayatımızı çok farklı noktalara taşıyacak. Artık birçok şey yapabilirsiniz. Gençlere yapay zekayı nasıl kullanabileceğimizi anlamalarını veya uzmanlık alanlarında kendilerini geliştirmelerini önerebilirim. Elbette herkes yapay zeka programcısı olamaz, ancak ister doktor olun ister avukat olun, yapay zeka işinizde inanılmaz faydalar sağlayabilir ve sizi rekabetçi yapabilir. Çünkü muhtemelen gelecekte doktorlara, hukukçulara, mühendislere ve daha birçok mesleğe ihtiyaç kalmayacak ve bu durumda yapay zekayı takip eden ve kullanan kişi ve meslekler çok daha avantajlı bir konumda olacaklardır. Chat GPT adlı bir meslek ortaya çıkmaya başladı, hızlı mühendislik adı verilen bir meslek ortaya çıkmaya başladı. Yapay zekaya soru sormayı bilmek sizi oldukça avantajlı bir konuma getiriyor. Yaratıcı ve girişimci olmak eskisinden daha değerli hale gelecek. (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
