Türkiye’nin 1976’da taraf olduğu “Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi”ne nazaran fahri konsoloslar askerlikle ilgili yükümlülüklerden muaf tutuluyor. DW Türkçe ve Milletlerarası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ), fahri konsolosluk unvanı alan ve hükümete yakın olan isimleri ortaya çıkardı.
DW Türkçe’den Pelin Ünker ve Serdar Vardar’ın haberine nazaran, AK Parti Eskişehir Milletvekili Harun Karacan’ın oğlu Alihan Karacan, AK Partili İskenderun Belediye Başkanı Mehmet Fatih Tosyalı’nın oğlu Şerif Tosyalı ve AK Parti Genel Merkez Dış İlişkiler Başkan Yardımcısı Emre Ete, genç yaşta fahri konsolos olarka askerlikten muaf olma hakkına sahip. Her üç isim de Viyana Sözleşmesi’nden doğan ‘askerlikten muaf olma’ hakkını kullanıp kullanmadıklarına dair sorulara cevap vermedi. Bu isimlerin fahri konsolosluğunu onaylayan Dışişleri Bakanlığı da bahisle ilgili yorum yapmadı.
Hukuk uzmanları kontrattaki her unsur üzere ‘askerlikten muafiyet’ kararının de Türkiye için bağlayıcı olduğunu lisana getiriyor.
Uluslararası diplomasinin bu alanındaki kuralları düzenleyen Viyana Sözleşmesi’nin 67’inci unsuru ise ferdî yükümlülüklerden bağışıklık kapsamında “Kabul eden devlet, fahri konsolosluk memurlarını her türlü kişisel yükümlülük ve hangi neviden olursa olsun kamu yararı hizmetleriyle, istimval, yardım ve konaklama gibi askerlikle ilgili yükümlülüklerden muaf tutacaktır” diyor.
TÜRKİYE’NİN 108, TÜRKİYE’DE 300’DEN FAZLA FAHRİ KONSOLOS VAR
Dışişleri Bakanlığı’na nazaran Türkiye’nin dünyanın farklı ülkelerinde bulunan fahri konsolos sayısı 108. Türkiye’de yabancı ülkelerin fahri konsolosluğunu yapan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sayısı ise 300’ü geçiyor. İki unvan için de Türkiye’nin onayı gerekiyor.
Emekli diplomat Ünal Çeviköz 67’inci maddede askerlikten muafiyet sağlandığının görüldüğünü belirterek “Bence yanlış. Fahri konsolos T.C. vatandaşı ise askerlik de bir vatandaşlık görevidir ve Viyana Sözleşmesi’ne sığınılarak bu türlü bir muafiyete sahip olmamalıdır” yorumunu yaptı.
GENÇ FAHRİ KONSOLOSLAR KİM?
AK Parti Eskişehir Milletvekili Harun Karacan’ın oğlu 28 yaşındaki Alihan Karacan, 2020 yılında Türkiye Hava Kurumu’nda üst seviye bir misyona getirilmesiyle gündem olmuştu. Halihazırda Kosova’nın Eskişehir fahri konsolosu olan Karacan’ın misyona ne vakit başladığına dair net bilgi yok. Haberlerde ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin Mart 2017’deki bir aktifliğine fahri konsolos unvanıyla görülüyor. Bu tarihte 23 yaşında olan Karacan, birebir devirde Eskişehir Kızılay Lider Yardımcılığı ve Satranç Federasyonu Vilayet Temsilciliği vazifelerini de yürütüyordu.
KARACAN VE THK
Sözcü gazetesi, Alihan Karacan Temmuz 2020’de Türk Hava Kurumu’na (THK) atandığını ortaya çıkarmıştı. Habere nazaran, THK’ye Haziran 2020’de üye olan Karacan, bir ay içinde kurumun en yüksek gelire sahip olan Eskişehir Şubesi’ne başkan olarak atanmıştı. Atama, kamuoyunda Karacan’ın bu vazifesi sürdürmesi için gerekli bilgi ve tecrübeye sahip olmadığı ve AKP’li bir vekilin oğlu olduğu için bu görevi aldığı eleştirilerine yol açmıştı.
BABASI DA FAHRİ KONSOLOS
Alihan Karacan’ın babası AK Parti Eskişehir Milletvekili Harun Karacan da Türkiye’de Makedonya’nın Eskişehir fahri konsolosluğu vazifesini yürütüyor. Bir müddet AK Parti Genel Lider Yardımcılığı vazifesinde de bulunan Harun Karacan, akaryakıt istasyonları olan Karacan Şirketler Grubu’nun ortaklarından.
Konsolosluk görevine 2013 sonlarında getirilen Harun Karacan, Makedonya’nın fahri konsolosu olarak, oğlu Alihan Karacan’ın fahri konsolosluğu için Kosova büyükelçiliğine teklifte bulunup bulunmadığı ya da oğlunu bu konuda teşvik edip etmediği konusunda soruları yanıtlamadı.
‘EN GENÇ FAHRİ’ OLAN TOSYALI
İskenderun’un AK Partili Belediye Lideri Mehmet Fatih Tosyalı ve Şerif Tosyalı da baba-oğul fahri konsolos olanlardan.
Mehmet Fatih Tosyalı, Türkiye’de Slovenya’nın Hatay fahri konsolosluğunu yürütürken, oğlu Şerif Tosyalı birebir kentte Karadağ’ın fahri konsolosu. Şerif Tosyalı’nın Türkiye’de döneminin en genç fahri konsolosu olduğuna dair haberler Aralık 2013’te çıktı. Şerif Tosyalı, o periyot 28 yaşındaydı. Baba Tosyalı’nın fahri konsolos olması ise 2012’ye dayanıyor.
2007 yılında seçildiği MÜSİAD Hatay Şube Başkanlığı vazifesini 12 yıl boyunca yürüten Mehmet Fatih Tosyalı, 1988 yılında kurdukları aile şirketi Tosyalı Holding’e bağlı tüm şirketlerde yönetim kurulu üyeliği yaptı. Holding, demir çelik sektöründe faaliyet gösteriyor. Oğlu Şerif Tosyalı ise şu anda Holding’in idare konseyi üyesi.
Tosyalı Holding için Hatay’da 80 dönümlük deniz dolgusunda tartışmalı imar değişikliği planı ilk olarak 2006’da yargıya taşınmış, Danıştay kararı ‘dur’ demesine rağmen projenin Ocak 2022’de Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca onaylanması kamuoyunda reaksiyona yol açmıştı. Plan, Nisan 2022’de Hatay’ın İskenderun ilçesinde yapılan belediye meclisinde de onaylandı. Projeyle ilgili yargı süreci devam ediyor.
Mehmet Fatih Tosyalı, gerek şirketleri hakkındaki yargı sürecinin Slovenya açısından fahri konsolosluğunu olumsuz etkileyip etkilemediği gerekse oğlunun çok genç yaşta fahri konsolos seçilmesi sürecinde bir tesiri olup olmadığına dair sorulara cevap vermedi.
KONSOLOSLUK SEÇİM PROPAGANDASI YAPILDI
Türkiye’de bulunan ve en genç fahri konsolos unvanına sahip olduğunu duyuran isimlerden biri de AK Parti Genel Merkez Dış İlişkiler Başkan Yardımcısı olan Emre Ete.
Ete, aynı zamanda Türkiye’de vazife alan ve yabancı ülkeleri temsil eden T.C. vatandaşlarının ‘birlik ve beraberliğini sağlamak’ adına kurulan Dünya Fahri Konsoloslar Derneği’nin (DFKD) İdare Şurası Lideri.
2015 seçimlerinde AK Parti’den İstanbul 2’nci bölge milletvekili adayı olan Ete, seçim kampanyasında “Latin Amerika’nın en genç Fahri Konsolosu” unvanını kullanmıştı. O dönem basına yansıyan açıklamalarında yüksek öğrenimini Amerika’da tamamladığını, Latin Amerika’nın en genç Fahri Konsolosu ve Türkiye’nin seçilmiş en genç mütevelli heyet üyesi olduğunu belirten Ete, “Ben inanıyorum ki, bizim ülkemizden daha nice enler çıkacaktır” tabirlerini kullanmıştı.
Teknoloji, züccaciye ve fuarcılık kesimlerinde faaliyet gösteren firmaların idare heyetlerinde bulunan ve Dünya Helal Tepesi Kurul Lider Yardımcısı da olan Ete, 2015 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın elinden “2015 Yılı En İyi Genç Girişimci” ödülünü almıştı.
Emre Ete aynı zamanda AK Parti döneminde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) arazi satışıyla kamuoyunun gündemine gelen Atmaca Küme İdare Heyeti Lideri Adem Atmaca’nın damadı. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, geçen yıl, 2016’da İBB’den 11 milyon dolara alınıp dört gün sonra 47 milyon dolara tekrar İBB’ye satılan arazi olayını duyurarak şirket hakkında hata duyurusunda bulunmuştu.
Honduras’ın İstanbul Fahri Konsolosu olan Emre Ete, bu görevine Mayıs 2016’da başladı. Kamuya açık kaynaklara nazaran 1982 doğumlu olan Ete, bu statüyü kazandığında 34 yaşındaydı. Emre Ete’nin abisi Dünya Helal Zirvesi Konsey Başkanı Yunus Ete ise Lesotho Krallığı’nın İstanbul Fahri Konsolosu. Yunus Ete, ayrıyeten Dünya Fahri Konsoloslar Derneği İdare Heyeti Genel Sekreteri.
Emre Ete, CC plakalı araç kullanımı ve ‘askerlik muafiyeti’ dahil fahri konsolosluk misyonundan doğan haklardan hangilerini kullanıp kullanmadığına dair sorulara karşılık vermedi. DW Türkçe’nin Türkiye’de heyeti bir dernek olan Dünya Fahri Konsoloslar Derneği’nin faaliyetleri konusunda sorduğu sorular da yanıtsız kaldı.
AİLE BOYU FAHRİ KONSOLOSLUKLAR
Tarım sektöründe faaliyet gösteren Özova Group’un sahibi Murat İçcan Kazakistan’ın Hatay fahri konsolosluğunu yürütürken oğlu Mevlüt Emre İçcan Senegal’in Hatay Fahri Konsolosu olarak atandı.
Durmazlar Makine İdare Heyeti Lideri Hüseyin Durmaz da İngiltere’nin Bursa Fahri Konsolosu iken, kız kardeşi ve aynı şirketin yönetim kurulu başkan yardımcısı olan Fatma Durmaz Yenibirlik 2015’te Polonya’nın Bursa Fahri Konsolosu oldu. Tramvay üreticisi olan Durmazlar, 2018’de birinci ihracatını AB üyesi Polonya’ya gerçekleştireceğini açıkladı. Fatma Durmaz Yenibirlik, söz konusu ihracatta fahri konsolosluk görevinin ne kadar etkili olduğuna dair soruları yanıtlamadı.
Öte yandan SUMMA İnşaat’ın sahipleri Selim Bora Svaziland’ın, kardeşi Fatih Bora Nijer’in, Fatih Bora’nın eşi Zeynep Bora ise Ruanda’nın fahri konsolosu. Şirketin Afrika bölgesinde çok sayıda yatırımı bulunuyor.
Celal Metin ve Ali Kerem Metin de baba-oğul fahri konsolosluk misyonunu sürdüren iş insanlarından. METCAP Energy firmasının sahibi Celal Metin Papua Yeni Gine’nin İstanbul fahri konsolosluğunu yürütürken, oğlu Ali Kerem Metin Marshall Adaları’nın İstanbul Fahri Konsolosu.
Aynı aile içinde olup da birden fazla ülkenin fahri konsolosluğunu üstlenen isimler bu durumun ne formda ve hangi motivasyonla gerçekleştiğine ait sorulara cevap vermedi.
GÖLGE DİPLOMAT NE DEMEK?
“Shadow Diplomats” (Gölge Diplomatlar), milletlerarası diplomaside en az incelenen rollerden biri olan fahri konsolosluğa ışık tutuyor. Bu istekli diplomatlar, ekseriyetle büyükelçilik yahut konsolosluk bulunmayan yerlerde, yabancı hükümetlerin çıkarlarını desteklemek için kendi ülkelerinden çalışıyor.
Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ve ABD’li haber kuruluşu ProPublica’nın koordinatörlüğünde hazırlanan, 46 ülkeden 61 medya kuruluşunu kapsayan bir gazetecilik iş birliği olan “Shadow Diplomats (Gölge Diplomatlar)” 160 gazetecinin ortak çalışmasıyla hazırlandı. Türkiye’den DW Türkçe’nin de katıldığı global araştırmada yer alan gazeteciler, skandallara yahut ceza davalarına karışmış en az 500 adet fahri konsolos tespit etti. (HABER MERKEZİ)
